Rảnh chơi ghép hình:
3 trục ,
quanh mỗi trục có 2 chiều xoáy
=> 6 kiểu xoáy cơ bản.
Giả sử bóng chuyển động tịnh tiến theo chiều vectơ (v) ,
tức là cùng chiều trục (y).
1. Xoáy quanh trục (x) :
(x1) = xoáy xuống ;
Ngược lại là xoáy lên , ký hiệu (x2)
2. Xoáy quanh trục (y) :
(y1) & (y2) là xoáy có tên gọi chưa thống nhất.
3. Xoáy quanh trục (z) :
(z1) & (z2) là xoáy ngang.
Kết hợp của 6 kiểu xoáy cơ bản này , về lý thuyết ,
sẽ tạo thành vô số kiểu xoáy khác nhau.
Thành phần xoáy quanh trục (y) , có chỗ gọi là xoáy nút chai (
corkspin) hoặc xoáy mũi khoan (drillspin), chính là thành phần xoáy làm cho bóng "rẽ ngoặt" sau khi nẩy lên khỏi bàn:
(y1) làm bóng rẽ ngoặt sang phải ;
(y2) làm bóng rẽ ngoặt sang trái.
Chú ý xoáy ngang (z1 hay z2) không có tác dụng làm bóng rẽ ngoặt khi nẩy khỏi bàn nhưng khi chạm vợt thì xoáy ngang lại có tác dụng làm bóng văng sang ngang khi nẩy khỏi vợt ( vì khi tiếp bóng không ai để mặt vợt nằm ngang song song mặt bàn )
Hình này
chứng tỏ xoáy ngang (z1 hay z2) không có tác dụng làm bóng rẽ ngoặt khi nẩy khỏi bàn (khi chạm mặt vợt nó mới bị văng ngang => dễ bị nhầm lẫn).
Ở trên là xét quá trình va chạm giữa bóng và mặt bàn.
(nhìn từ phía người đánh bóng )
Trong QT bóng chuyển động còn có tác dụng của lực Magnus , hãy tạm chưa nói đến lực này , tiếp tục nói về va chạm giữa bóng và bàn ( nhìn từ phía người đỡ bóng )
Gọi v là vectơ vận tốc tịnh tiến của bóng ở thời điểm ngay trước khi chạm bàn. Chọn hệ tọa độ vuông góc 3 trục sao cho mặt phẳng (yOz) chứa vectơ v.
Ngoài chuyển động tịnh tiến thì quả bóng còn có chuyển động quay (xoáy). Với bất kỳ kiểu xoáy nào cũng có thể phân tích thành 3 thành phần xoáy quanh 3 trục tọa độ đã chọn.
Nếu không có thành phần xoáy quanh trục (y) thì lực tương tác của bàn tác dụng vào bóng sẽ nằm trong mp (yOz).
Nêu thành phần xoáy quanh trục (y) khác 0 thì lực tương tác của bàn sẽ làm bóng chuyển động lệch ra khỏi mp (yOz): Xoáy theo chiều y1 làm bóng lệch về phía chiều dương(+) của trục (x) ; Xoáy ngược lại y2 làm bóng lệch về phía chiều âm(-) của trục (x).
Chú ý là lực tương tác giữa bàn và bóng chỉ tồn tại trong khoảng thời gian rất ngắn = khoảng thời gian bóng tiếp xúc với bàn.
Bây giờ ta xét đến lực Magnus.
Lực Magnus rất nhỏ so với lực do bàn tác dụng vào bóng.
Lục Magnus tác dụng liên tục vào bóng trong suốt quá trình bóng chuyển động ( vừa tịnh tiến vừa quay ) chứ không phải chỉ trong thời gian rất ngắn.
Lực Magnus trong quá trình trước khi bóng chạm bàn ảnh hưởng đến quỹ đạo bóng như thế nào thì đã quy vào vectơ vận tốc của bóng ngay trước khi chạm bàn.
Sau khi bóng ngừng tương tác với mặt bàn thì lực Magnus vẫn tiếp tục tác dụng lên bóng trong suốt quá trình chuyển động tiếp theo. Nhưng lực này nhỏ , thành phần lực Magnus tương ứng với thành phần xoáy quanh trục (z) có tác dụng làm quỹ đạo bóng lệch theo phương trục (x) nhưng tác dụng này rất nhỏ trong quá trình bóng nẩy lên khỏi bàn.
KL : Bóng bị rẽ ngoặt ( đi lệch khỏi mặt phẳng yOz ) khi nẩy khỏi mắt bàn chủ yếu do tác dụng của xoáy mũi khoan quanh trục (y) , xoáy mũi khoan làm bóng rẽ ngoặt đột ngột. Lực Magnus (ứng với xoáy quanh trục z) không có tác dụng đột ngột và đóng vai trò không đáng kể khi bóng mới nẩy khỏi bàn.
Chú ý là hiệu ứng Magnus quan sát thấy rõ hơn ở "nửa sau" của quỹ đạo , bóng càng to thì hiệu ứng càng rõ: